Matematik Hikayeleri Bölüm 19 Niccola Tartaglia Matematiğin Hakimi

Matematik Hikayeleri

Bölüm 19 Niccola Tartaglia Matematiğin Hakimi

Üçüncü dereceden denklemlerin çözüm yöntemini bulan ve balistik biliminin kurucusu Niccola Tartaglia zekası ve ilmiyle matematiğin hâkimi oldu. Hayatı boyunca matematiğe ilgi duyan birçok başarıya imza atan Niccola Tartaglia yaşadığı çağın matematikçileri ile sürekli bir yarış halindeydi. Bir çok talihsiz sıkıntılı olay geçiren İtalyan matematikçi her şeye rağmen başarılarıyla kendisini kanıtladı. Bir gün doğduğu kent Rejiya Fransızlar tarafından yağmalandı. Bu olay sırasında yüzüne kılıç darbeleri alan ve konuşma zorluğu çekmeye başlayan genç matematikçi halk tarafından ömrünü sonuna kadar kullanacağı kekeme anlamına gelen Tartaglia lakabı verildi imkansızlıklar içinde büyüyen ve kendi çabasında matematik öğrenimine başlayan bu genç adam hızlı bir ilerleme kayıt etti. Venedik’te matematik öğretmenliği yaptığı sırada üçüncü derecede denklemlerin çözümünü sağlayan bir yöntem buldu. Fakat ünlü bilgin çözümü yalnızca kendisinin bulmadığını fark etti. Fiore adlı genç bir matematikçi formülü kendisini de elinde olduğunu söyledi ve bunun üzerine iki matematikçi karşı karşıya getiren bir müsabaka  düzenlendi.

Asıl düellosunda Tartaglia yalnızca tek tip kübik denklem çözebiliyordu ve Fiore ondan çok daha iyileriydi fakat usta matematikçi kısa sürede farklı türdeki denklemlerinde çözmeyi başardı ve rakibini yenilgiye uğrattı. Yoğun çalışmasının ardından başarılı bilim insanı tüm kübik denklemleri çözebilecek bir formül daha buldu. Bunun haberi kısa zamanda duyuldu. Kordon adındaki matematikçi uzun yıllar aradığı bu çözümü Tartaglia dan formülü asla yayınlamamak şartıyla almayı başardı. Ancak Kordono verdiği sözü tutmadı ve bu formülü zeki öğrencisi Ferrariy le paylaştı. Bu duruma kızan Tartaglia Ferrariyi halk önünde mağlup edip formülü kendisini bulduğunu ispatlamak için düelloya davet etti. Fakat düelloyu Tartaglia nın formülünün geliştirmeyi başaran Ferrari kazandı. Daha sonrada Tartaglia nın çalışmasıyla uğraşan Kordon onun zeki öğrencisi bu çözümü daha karmaşık problemler olan kuartik denklemler dede kullanılabileceğini fark etti. Kordona da öğrencisinin bu girişimin ödüllendirmek amacıyla Tartaglia dan aldıkları çalışmanın içinde olduğu bir kitap yayınladı. Böylece Tartaglia nın bulduğu ilk çözüm matematik tarihine Kordona denklemi olarak geçti. Büyük bilgin Aritmetik sayısal hesaplama ve kök bulama tekniklerine katkıda bulundu. Bunun yanı sıra Öklit ve Arşimet’ in yapıtlarını bir bölümünü İtalyancaya çevirerek klasik matematikçilerin çalışmalarının tanınmasını başlatan ilk matematikçi olarak  tarih sayfalarına adını yazdırdı. Talihsiz ve yoksul yaşam süren yaratıcı zihin matematik serüvenindeki olumsuzluklara yenilmedi çalışmalarına devam etti. Öyle ki topçu balistiği konusunda serbest düşmeye bırakılan cisimlerin hareketlerini belirleyen yasaların ortaya çıkarılmasında öncü oldu. Verona kalesinin cephane komutanı İtalya ordusunda da görev yapan Tartaglia’nın top atışlarında en büyük eğime ulaşmak için namlunun hangi eğimle ateşlenmesi gerektiğini düşünmesi istedi. Bu konuda çeşitli çalışmalar yapan İtalyan matematikçi istenilen eğimin bir dik açının yarısı yani geleneksel anlamda ölçümde 45 derecelik açı olduğunu belirledi. Hayatı boyunca bir çok ansiklopedi yapıda imza atan bilimin hemen hemen her alanıyla ilgilendi. Özellikle 3. Derece denklem çözümleriyle ve balistik bilimiyle ilgili çalışmalarıyla yıldızı parlayan başarılı bilim insanın buluşları çağının yüzlerce yıl ötesinde yaşayan matematikçilerin yolunu aydınlattı.