EL BATTANİ TRİGONOMETRİ’ NİN
MUCİDİ -
Çağının en büyük Müslüman Astronomi alimi olarak kabul
edilen El Battani, Trigonometri’ye Cebir ilmini uygulayan ilk bilim insanı olarak
kabul edildi ve insanoğlunun yıldızlara açılan gözü oldu.Yaşamı boyunca Astronomi
ve Matematik’le ilgilenen ünlü bilim insanı dünyanın ilk üniversitesinin kurulduğu
bir coğrafyada, Harran’da doğdu.
Doğduğu yörenin halkı Sabii inanışına mensuptu, ve bu
inanışa göre insanlar yıldızlara tapıyordu. Astronomi’ye ilgi duymasına bu
inanışın etkisi olduğu söylense de Battani, Müslümanlığı tercih etti ve ilmini
dini amaçlarla gerçekleştirdi.
Başlangıç eğitimini babasından alan büyük bilgin, ilk ciddi
çalışmalarına Rakka’da kurduğu bir rasathanede başladı.
Öncelikle Güneş ve Ay’ın görünür çaplarında yıl boyunca
meydana gelen değişimleri yeniden ölçtü.
Bu usta bilgin aynı zamanda kendisinden yarım asır yıl önce
yaşayan Harezmi’nin Güneş ve Ay tutulmasının konusundaki hesaplamalarına da
yeni eklemeler yaptı. Vaktini büyük çoğunluğunu rasathanede araştırmalarına harcayan
büyük kaşif, çalışmaları sonucunda Sabii Cetvelleri adıyla bilinen yıldız
kataloğunu hazırladı ve tam 489 yıldızı sınıflandırdı.
Bir gün bu dahi bilim insanı Güneş’in Dünya’ya en uzak noktada
bulunduğu sıradaki hareketini gözlemleyerek Güneş’in yörünge eğimini ve
Dünya’nın dönüş eksenindeki değişme değerini hesapladı. Bu hesaplamalar, onu
dünyanın Güneş etrafındaki bir dönüşünün süresini bulmaya kadar götürdü.
Öyle ki usta Matematikçi bu süreyi 365 gün 5 saat 46 dakika
32 saniye olarak bugünkü değerinden çok az bir farkla hesaplamayı başardı.
Battani’nin çalışmaları, bütün Müslüman dünyasında
karışıklıklara yol açan Kıble hesaplamalarına çare oldu.
Kıble’nin farklı coğrafyalarda belirlenmesine yönelik
çalışmalarda bulunan asrın bilim insanı Mekke’nin boylam ve enlemini tespit
etti. Ardından Kıble’nin belirleneceği yerle Kabe’nin ölçümleri arasındaki farkı
bulup Kıble doğrultusunu belirledi. Büyük bilgin tespitlerini yaparken, kendi
geliştirdiği ve Zat’ül Halak adını verdiği Güneş saatini kullandı. Yine kendi
geliştirdiği Kadran ve Zatüşşubateyn gibi aletlerle Güneş ve Ay tutulmasını
izledi.
Bugün Trigonometri’nin gerçek mucidi olarak nitelendirilen El Battani, Astronomi çalışmaları sırasında
Marematik ve Geometri’den faydalanan ilk kişi olarak tarihe geçti.Küre ve
Düzlem geometrisi üzerinden araştırmalar yapan bilim insanı, Batı’ya
Trigonometri’yi öğreten isim oldu.
Matematik ve Astronomi bilmine oldukça katkı sağlayan
yaratıcı deha Sinüs, Cosinüs ve Cotanjant kavramlarını geliştirerek dereceli
bir tablo oluşturdu.
Bu tabirleri Güneş saati hesaplamalarında da kullandı ve
uzayıp giden gölge adını verdiği doğruya günümüzde “Tanjant” denildi.
Astronomi ve Trigonometri üzerime sayısız kitap yazan,
göklerin sultanı Battani’nin eserleri Avrupa birçok alanda başucu kitabı oldu.
Batı dünyası Ortaçağ’da eserleri Latince’ye çevrilen ilk Müslüman bilim adamı
Battani’nin değerini ortaya koymak için Ay’a onun adını verdi. Üstün zekası ve
ilmiyle Matematik bilmini Astronomi’yle harmanlayan El-Battani, devrini
binlerce yıl ileriye taşıdı. Çağının en büyük bilim insanı ve İslam dünyasının
yetiştirdiği en önemli alimlerden olan El-Battani Astronomi, Cebir ve Trigonometri‘ye
getirdiği açılımların yanı sıra gezegenler ve yıldızlara dönük bilinmezlerin üzerindeki
perdeleri kaldırarak insanlığa eşsiz bir hazine sundu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder